Factors
affecting Industrial Location ਉਦਯੋਗਿਕ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਾਰਕ
1. Access to Market (ਬਾਜ਼ਾਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ) ਯੂਰਪ,
ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ, ਜਾਪਾਨ ਅਤੇ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦੇ ਵਿਕਸਤ ਖੇਤਰ ਵੱਡੇ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਆਪੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ
ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਖਰੀਦ ਸ਼ਕਤੀ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਹੈ।
2. Access to Raw Material (ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ) ਉਦਯੋਗਾਂ
ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕੱਚੀ ਸਮੱਗਰੀ ਸਸਤੀ ਤੇ ਢੋਆ ਢੁਆਈ ਆਸਾਨ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਕੱਚਾ ਮਾਲ ਨਿਰਮਾਣ
ਉਦਯੋਗ ਲਈ ਲਈ ਬੁਨਿਆਦੀ ਲੋੜਾਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰ ਘੱਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਕੁਝ
ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਸਸਤੀ, ਭਾਰੀ ਅਤੇ ਭਾਰ ਘਟਾਉਣ ਵਾਲੀ ਸਮੱਗਰੀ (ORES) 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਉਦਯੋਗ ਕੱਚੇ
ਮਾਲ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਟੀਲ, ਖੰਡ, ਅਤੇ ਸੀਮੈਂਟ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹਨ।
3. Access to Labour Supply (ਕਿਰਤ ਸਪਲਾਈ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ) ਉਦਯੋਗਾਂ
ਦੇ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕਾਰਕ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ, ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ
ਸਸਤੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ ਅਤੇ ਦੂਜੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁਨਰਾਂ ਦਾ ਪੱਧਰ। ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਤੀਬਰ ਉਦਯੋਗਾਂ
ਲਈ ਸਸਤੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਉਪਲਬਧ ਹੋਈ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਹੁਨਰਮੰਦ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ ਮਹਿੰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਅਤੇ ਹੁਨਰ ਉੱਚ ਤਨਖਾਹਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਉਦਯੋਗ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼
ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਇਲੈਕਟੋਨਿਕ ਉਦਯੋਗ, ਫਿਰੋਜ਼ਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਕੱਚ ਉਦਯੋਗ
ਅਤੇ ਜਗਾਧਰੀ ਅਤੇ ਮੁਰਾਦਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਬਰਤਨ ਉਦਯੋਗ।
4. Access to Sources of Energy (ਊਰਜਾ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ) ਉਦਯੋਗਿਕ
ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ, ਉਦਯੋਗ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਊਰਜਾ ਦੇ ਸਰੋਤ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ
ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਟਿਕਾਣੇ ਤੈਅ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਹੁਣ, ਹਾਈ ਵੋਲਟੇਜ ਤੋਂ ਹਾਈ ਵੋਲਟੇਜ ਤੇ ਫੈਲਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ
ਅਤੇ ਗਰਿੱਡ ਸਿਸਟਮ ਰਾਹੀ ਵੱਡੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਚਿਤ ਵੰਡ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੇ ਉਰਜਾ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ
ਥਾਂ 'ਤੇ ਲਿਜਾਣਾ ਸੰਭਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਰਜਾ ਸਰੋਤਾਂ ਉੱਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਥਾਨ ਲਈ ਉਦਯੋਗਾਂ
ਦੀ ਨਿਰਭਰਤਾ ਕਾਫੀ ਘੱਟ ਗਈ ਹੈ। ਪਰ, ਕੁਝ ਊਰਜਾ ਤੀਬਰ ਉਦਯੋਗ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਲੂਮੀਨੀਅਯੂਨਿਅਮ ਉਦਯੋਗ
ਅਜੇ ਵੀ ਊਰਜਾ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹਨ
5. Access to Transportation and Communication Facilities (ਆਵਾਜਾਈ ਅਤੇ
ਸੰਚਾਰ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ) ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਨੂੰ ਫੈਕਟਰੀ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਣ ਅਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਮਾਲ
ਨੂੰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਤੇਜ ਅਤੇ ਸੁਯੋਗ ਆਵਾਜਾਈ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ
ਹਨ। ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸ਼ਹਿਰ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ ਹਨ। ਸਸਤੀ ਜਲ ਆਵਾਜਾਈ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ
ਹੁਗਲੀ ਘਾਟੀ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਦੀ ਰਾਈਨ ਘਾਟੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਕਸਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜੂਟ ਮਿੱਲਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ
ਅਤੇ ਇਕਾਗਰਤਾ ਨੂੰ ਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।
6. Government Policy (ਸਰਕਾਰੀ ਨੀਤੀ) ਸਰਕਾਰ 'ਸੰਤੁਲਿਤ' ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ
'ਖੇਤਰੀ ਨੀਤੀਆਂ' ਅਪਣਾਉਂਦੀ ਹੈ
7. Access to Aqgglomeration Economies/Links between Industries (ਉਦਯੋਗਾਂ
ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਗ) ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਦਯੋਗ ਕਿਸੇ ਲੀਡਰ-ਉਦਯੋਗ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉਦਯੋਗਾਂ
ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਏ ਤੋਂ ਲਾਭ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲਾਭਾਂ ਨੂੰ ਸੰਗਾਵਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ
ਹੈ। ਬੱਚਤਾਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਮੌਜੂਦ ਲਿੰਕਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
8. Water (ਪਾਣੀ) ਉਦਯੋਗਿਕ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੁਰਨ ਕਾਰਕ ਹੈ।
ਬਲੀਚਿੰਗ ਲਈ ਅਤੇ ਆਇਰਨ ਅਤੇ ਸਟੀਲ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਠੰਢੇ ਹੋਣ ਲਈ ਕਪਾਹ ਕੱਪੜਾ ਉਦਯੋਗ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਵੱਡੀ
ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ, ਪਾਈਪਲਾਈਨਾਂ ਰਾਹੀ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੁਜੀ ਥਾਂ ਤੱਕ
ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਕੁਝ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮੰਗ ਇੰਨੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਣੀ ਦੀ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ
ਰਾਹੀ ਇਸ ਨੂੰ ਪੁਰਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸਥਾਪਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਜਿਵੇਂ
ਕਿ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਰਿਐਕਟਰਾਂ ਤੱਕ ਲਿਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
